تیرگی دور و زیر چشم یکی از مشکلات بسیار رایج حوزهی زیباییاست و افرادی که این کاندیشن را دارند به دنبال هر راهی برای رفع این مشکل هستند. سیاهی دور چشم معمولا باعث نگرانی های پزشکی و مدیکال نیست. اگر شما هم از این مشکل رنج میبرید تا پایان این مطلب با ما همراه باشید تا با علتها و راه حلهای این مشکل بیشتر آشنا شوید.
علت اصلی سیاهی دور چشم چیست؟
میتوان یک علت کلی برای سیاهی دور چشم در نظر گرفت؛ نازکی پوست اطراف چشم که باعث دیده شدن رگهای خونی در اطراف چشم، واضحتر از هر جای دیگری در بدن میشود. ضخامت پوست دور چشم به طور میانگین ۰.۵ میلیمتر است که نسبت به میانگین کل بدن ۱.۵ میلیمتر کمتر است.
حال به یک مسئلهی ظاهرا نامرتبط میپردازیم: رنگ رگ های خونی نزدیک به پوست ما آبی نیست! دیده شدن این رنگ به این علت است که رنگ آبی طول موج کوتاهتر و در نتیجه انرژی بیشتری دارد و میتواند از لایههای پوست عبور کرده به چشم برسد. این اتفاق در افرادی که رنگ پوست روشنتر یا تیرهتر دارند نمیافتد. معمولا در پوستهای کمی روشن تر، رنگ رگها مایل به سبز به نظر میرسد و در پوستهای بسیار روشنتر، مثلا مبتلایان به زالی، رگها قرمز تیره و نزدیکتر به رنگ واقعیشان دیده میشوند.
در مورد تیرگی زیر پوست نیز چنین مسئلهای وجود دارد. نور منعکس شده از رگهای زیر چشم، شفافتر از سایر قسمتهای پوست خودنمایی میکنند. دلیل اینکه کبودی در زیر چشم واضحتر و برجستهتر از سایر قسمتها دیده میشود، نازک بودن و شفاف تر بودن رنگ خون مردگی در این ناحیه است.
همانطور که میدانید پوست ما با افزایش سن کلاژن و الاستین کمتری تولید میکند و جوانی و خاصیت ارتجاعی پوست خود را از دست میدهد. این امر موجب نازک شدن پوست در تمام سطح بدن میشود. به همین دلیل است که افراد پیرتر بیشتر دچار سیاهی دور چشمها میشوند. (برای خواندن مطلب «کلاژن و راههای تامین آن» کلیک کنید)
اما این تنها دلیل سیاهی و تیرگی اطراف چشمها نیست. علل بسیار متنوع و زیادی میتوانند موجب بروز چنین کاندیشنی در پوست دور چشمها شوند.
تیرگی اطراف چشمها به دلیل هایپرپیگمنتیشن دور چشم
این نوع تیرگی در زیر چشمها به دلیل نوعی اختلال خوش خیم در ملانوسیتهای اپیدرم دور چشم رخ میدهد که منجر به تولید ملانین بیش از حد در این ناحیه میشود. این اختلال معمولا در افرادی که پوست تیرهای دارند رخ میدهد و میتوان گفت نوعی اختلال ژنتیکی است که عوامل محیطی نیز در ایجاد آن تاثیر دارند. بنا به تحقیق کالج پزشکی PDU در هند، این نوع اختلال پوستی شایع ترین علت تیرگی زیر پوست است که درماتولوژیستها با آن دست و پنجه نرم میکنند.
ژنتیکی بودن این کاندیشن و تیرگی پوست افرادی که دچار این اختلال میشوند، درمان آن را بسیار سخت و تقریبا ناممکن میسازد و به همین دلیل، بازار مواد آرایشی در این جامعهی آماری خاص (افراد با رنگ پوست تیره)، شکوفایی دوچندانی داشته است.
چه عواملی باعث تشدید تیرگی دور چشم میشوند؟
هرگونه آسیب به به عروق دور چشم که منجر به نشت خون از رگها در این ناحیه شود، به نوعی تشدید کنندهی این تیرگی است. برای مثال نواسانات فشار خون میتواند به این مسئله دامن بزند. این نوع تیرگی برای سلامتی زیانی ندارد و حتی شدیدترین موارد این کاندیشن نیز نیازی به مراقبتهای پزشکی ندارند. معمولا در این موارد، پزشکان قبل از درمانهایی نظیر جراحی و لیزر، تغییر سبک زندگی را پیشنهاد میدهند.
آیا تیرگی دور چشم با ورم دور چشم رابطهای دارد؟
معمولا بله. به ویژه در جوانان نشت مایعات از عروق و لنفهای بدن باعث تورم در بافتها میشود. این نشت مایعات بدن ممکن است به دلایل مختلفی از جمله آلرژی، بیماری و یا حتی مصرف بیش از حد نمک باشد که به علت تغییر فشار اسمزی در عروق منجر به نشت مایعات و در نتیجه تورم میشود.
آیا خستگی میتواند عامل تیرگی دور چشم باشد؟
گاهی بله! اما چرا؟
پاسخ این سوال در نحوهی پاسخدهی بدن به خستگی و سطح انرژی پایین است. خستگی مفرط به طرز شگفتآوری ترشح هورمون کورتیزول را در بدن افزایش میدهد. کورتیزول طیف وظایف بسیار گستردهای دارد که از این وظایف میتوان به تنظیم چرخهی خواب، تنظیم فشار خون و متابولیسم بدن اشاره کرد. هنگام خستگی، در جهت تامین اکسیژن مورد نیاز بدن، فشار خون افزایش مییابد و این افزایش منجر به گشاد شدن رگهای خونی و برجسته شدن آنها میشود. همانطور که گفته شد، عمده دلیل تیرگی دور چشم دیده شدن رگهای دور چشم است.
نقش فشار روحی و استرس در سیاهی دور چشم چیست؟
علیرغم وظایف گستردهی کورتیزول، این هورمون با نام «هورمون استرس» شناخته میشود. به طور خلاصه شرح وظایف کورتیزول بدین شرح است:
- تنظیم پاسخ بدن به استرس
- کنترل متابولیسم (مصرف چربی، پروتئین و کربوهیدراتها)
- سرکوب التهاب
- تنظیم فشار خون
- تنظیم قند خون
- تنظیم چرخهی خواب
برای درک بهتر مطالبی که در ادامهی این بخش ذکر خواهد شد، باید بدانید از نظر زیستشناسی سه نوع استرس وجود دارد:
- استرس تنشی (حاد): به نوعی از استرس گفته میشود که به صورت ناگهانی بروز میکند و در زمان کوتاهی، بلافاصله پس از رفع علت آن برطرف میشود.
- استرس مزمن: به نوعی از استرس گفته میشود که به صورت مداوم وجود دارد. دلیل این نوع استرس شرایط تنشزای پایدار است. برای مثال کسانی که شغل پرتنشی دارند (مانند فعالان بازارهای مالی) از این نوع استرس رنج میبرند
- استرس تروماتیک: این نوع استرس زمانی رخ میدهد که خطر شدید و تهدید جانی را به طور ملموسی تجربه کنید و احساس «ترس» و «بینوایی» داشته باشید. تجربهی جنگ، بلایای طبیعی نظیر طوفان و زلزله، تجربهی خشونت و تجاوز جنسی، اسیدپاشی و… همگی از مواردی هستند که باعث به وجود آمدن استرس تروماتیک و نیز در ادامه اختلال پست تروماتیک ( پساسانحه) یا PSTD میشوند.
در تمام این انواع استرس، ترشح کورتیزول و هورمونهای تعقیب و گریز، جزئی اجتناب ناپذیر از پاسخ بدن به شرایط تنش هستند. در شرایط تنش، کورتیزول با افزایش سوزاندن قند و انتشار بیشتر گلوکز به خون از طریق کبد به همراه آدرنالین موجب هوشیاری دوچندان و آمادگی بدن برای مواجهه با شرایط خطر میشوند. افزایش کورتیزول اما اثرات دیگر خود را نیز میگذارد. افزایش گردش خون و گشادی رگها در بلند مدت همان تاثیر را بر عروق دور چشم میگذارد.
دیگر دلایل تیرگی و سیاهی اطراف چشمها چیست؟
علل متعدد و بسیاری میتوانند منجر به ایجاد تیرگی دور چشمها شوند. مصرف داروهایی که منجر به گشادی رگها میشوند، فصل آلرژی و واکنشهای آلرژیک بدن، اگزما، خوابیدن روی شکم و مشکلات کبدی از دلایل تیرگی زیر چشم هستند.
آسم و کاهش اکسیژن خون منجر به تیرگی و غلظت خون شده و در قسمتهای نازکتر پوست منجر به بروز تیرگی و کبودی میشوند.
آیا تیرگی دور چشمها درمان قطعی دارد؟
چنانچه علت به وجود آمدن این تیرگی قابل رفع باشد (که در ۹۹٪ مواقع هست) بله.
ماسکهای دور چشم، جوانسازها و مکملهای کلاژن، با افزایش خاصیت ارتجاعی و بهبود بافت پوست دور چشمها، به کمتر دیده شدن عروق و رگهای دور چشم کمک میکنند. کاهش مصرف نمک، خواب کافی، کاهش تنش و استرس و… میتوانند تیرگی دور چشم را تا حد قابل ملاحظهای کاهش دهند.