لک پوستی

لک پوستی که با نام‌های پیگمنتیشن، هایپرپیگمنتیشن و… شناخته می‌شود جزو رایج‌ترین مشکلات پوستی در سراسر جهان است و تاکنون درمان‌های مختلف و متفاوتی برای آن ارائه شده است. در این مطلب به دلایل ایجاد لک و درمان‌های آن می‌پردازیم.

لک پوستی

لک پوستی چیست؟

پیگمنتیشن (Pigmentation) یا لک پوستی تجمع و تراکم زیاد اما خوش‌خیم رنگدانه‌ی ملانین در قسمت خاصی از پوست است. ملانین رنگدانه‌ی اصلی و تشکیل‌دهنده‌ی رنگ پوست است. این کاندیشن پوستی (لک) غیر از مسائل کازمتیک و زیبایی، مشکل خاص پزشکی محسوب نمی‌شود و برای سلامت فرد مضر نیست.

در جامعه‌ی بیوتی‌تراپی اما، لک یک مشکل بزرگ و اصلی است. افراد حاضرند برای درمان لک‌های پوستی خود هزینه‌های زیادی کنند. تقریبا تمام افراد در معرض این کاندیشن پوستی هستند و باید مراقبت‌های لازم جهت پیشگیری از آن را رعایت کنند.

طیف رنگ پوست انسان

دلیل ایجاد لک روی پوست چیست؟

عوامل متعددی منجر به تشکیل لک پوستی می‌شوند که رایج‌ترین دلیل آن لک در اثر اشعه‌ی آفتاب است که به آن فرکل (Freckle). برای توضیح این بخش ابتدا به برخی از مفاهیم مربوطه می‌پردازیم؛

اشعه‌ی UV:

اشعه‌ی فرابنفش خورشید است که طول موج بسیار کم و انرژی بالایی دارد و می‌تواند از ازن نیز عبور کند و به زمین برسد. انرژی بالای این اشعه به آن قدرت مخربی می‌دهد که در صورت رسیدن به بافت بدن، می‌تواند روی سلول‌های بافت‌ها اثر مخربی ایجاد کند و آسیب برساند.

اشعه‌ی UV

اشعه‌ی UV خود بر اساس طول موج، به ۳ دسته UVA، UVB، UVC تقسیم می‌شود:

UVA:

این اشعه نسبت به سایر انواع اشعه‌ی فرابنفش طول موج بیشتر و انرژی کمتری دارد. اشعه‌ی UVA می‌تواند به کلاژن و الاستین در لایه‌ی درم آسیب برساند و موجب پیری پوست و چروک شود. این اشعه از لایه‌ی ازن، شیشه و ابرها عبور می‌کند و به پوست می‌رسد. عامل عمده‌ی لک‌های پوستی این نوع از اشعه‌ی فرابنفش است. برای محافظت پوست خود از این اشعه از ضد آفتاب با SPF بالای ۵۰ استفاده کنید.

UVB:

این دسته از اشعه‌های فرابنفش عمدتا توسط لایه‌ی ازن جذب می‌شوند اما درصد کمی از آن‌ها به زمین می‌رسند و عامل مشکلات متعدد پوستی می‌شوند. آسیب شدید به کراتینوسیت‌های اپیدرم و سرطان پوست از جمله مشکلاتی است که این اشعه به وجود می‌آورد. UVB علت اصلی ۹۰٪ از سرطان‌های پوست با عامل غیروراثتی هستند. UVB از شیشه عبور نمی‌کند.

UVC:

از سایر انواع فرابنفش پرانرژی‌تر و به لحاظ قدرت تخریب از سایر انواع UV خطرناک‌تر است. اما جای نگرانی نسبت به این موضوع وجود ندارد چرا که این اشعه به طور کامل توسط ازن و اتمسفر زمین کنترل می‌شود.

ملانین:

ملانین رنگدانه‌ی اصلی پوست است و رنگ پوست را مشخص می‌کند. هرچه ملانین موجود در بدن بیشتر باشد رنگ پوست تیره‌تر است. سیاه‌پوستان بیشترین میزان ملانین را در بدن خود دارند. عامل عمده‌ی لک‌ها نیز ملانین است. ملانین از ملانوسیت‌ها ترشح می‌شود.

رنگدانه‌ی ملانین

مکانیزم تشکیل لک در اثر اشعه آفتاب:

وقتی پوستی در معرض اشعه‌های مضر آفتاب قرار می‌گیرد، سلول‌های پوستی در ناحیه‌ی تحت تاثیر، دستخوش تغییرات بنیادی می‌شوند و در اغلب موارد خودکشی می‌کنند (آپوپتوسیس) تا به سلول‌های سرطانی تبدیل نشوند. بدن در پاسخ به این آسیب، در ناحیه‌ی آسیب دیده ملانین بیشتری تولید می‌کند تا این رنگدانه، مانند سپر محافظ، از آسیب‌های آتی جلوگیری کند. تجمع ملانین به عنوان سپر دفاعی از بیرون به شکل لک دیده می‌شود و بروز می‌کند.

پس در واقع لک پوستی در علم پزشکی و زیست‌شناسی، نه تنها مورد بد و خطرناکی نیست بلکه تا حد زیادی مفید است! اما اگر شما نیز روی ظاهر خود حساس هستید و نمی‌توانید لک را روی صورت خود بپذیرید باید قبل از اینکه بدن دست به کار شود و برای خود سپر دفاعی بسازد (لک ملانین) شما آن را به بدن خود هدیه دهید! کرم ضد آفتاب با SPF بالای ۵۰، مناسب‌ترین راه پیشگیری از لک و سایر مضرات اشعه‌های آفتاب است. حتما از کرم ضد آفتاب مناسب پوشت خود استفاده کنید و آن را هر ۲ ساعت تمدید کنید.

پراکندگی ملانین در اپیدرم

آیا نور لامپ هم اشعه‌ی مضر است؟

به طور مختصر می‌توان گفت بله. اما میزان و شدت این اشعه‌ها قطعا به اندازه‌ی خورشید نیست. اما در هر حال متخصصین پوست توصیه می‌کنند ضد آفتاب را حتی در منزل نیز استفاده کنید.

SPF چیست؟

با تعریف FDA آمریکا، SPF یک معیار برای اندازه‌گیری میزان انرژی UV لازم برای ایجاد آفتاب سوختگی در پوست محافظت شده توسط ضد آفتاب است. در نمودار زیر میزان مقاومت ضد آفتاب با SPF های متفاوت را مشاهده می‌کنید. همانطور که می‌بینید بعد از عدد ۳۰، مقاومت ضد آفتاب در برابر اشعه‌ی UV سیر صعودی خود را تقریبا از دست می‌دهد و با شیب ملایم‌تری حرکت می‌کند. به زبان ساده‌تر، تفاوت قدرت محافظت یک ضد آفتاب با ۳۰ SPF با قدرت محافظت یک ضد آفتاب با ۱۰۰ SPF بسیار ناچیز است.

نمودار SPF

تنها نکته‌ی حائز اهمیت این است که ضد آفتاب شما SPF برابر یا بیشتر از ۳۰ داشته باشد و با پوست شما سازگار باشد.

آیا آفتاب سوختگی می‌تواند خطرناک باشد؟

زمانی که سلول‌ها تحت تاثیر اشعه‌ی UV قرار می‌گیرند، تغییراتی در آن‌ها اتفاق می‌افتد که در مواردی، دی ان ای آن‌ها آسیب می‌بیند و سلول شروع به تکثیر بی‌رویه (میتوز) می‌کند. در این موارد سلول مکانیزم خودکشی (آپوپتوسیس) را در خود فعال می‌کند تا از سرطانی شدن خود جلوگیری کند. اما در مواردی که سلول نتواند مکانیزم خودکشی را فعال کند سرطانی می‌شود. در این مرحله گلبول‌های سفید و فاگوسیت‌ها به مبارزه با این سلول‌ها می‌پردازند. اگر تعداد سلول‌های سرطانی بیش از حد باشد کنترل از دست گلبول‌های سفید خارج شده و در نتیجه سرطان پوست بروز می‌کند.

آفتاب سوختگی شدید

بنابراین آفتاب سوختگی ریسک ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد. هرچه فرد بیشتر در معرض اشعه‌ی UV باشد، ریسک ابتلا به سرطان پوست در او بالاتر است.

کارگران ساختمان و زمین‌های زراعی، فوتبالیست‌ها، بازیکنان تنیس، بیسبال، پاکبانان، باغبانان، کشاورزان و تمام افرادی که ساعات طولانی از روز را در معرض نور مستقیم آفتاب هستند باید دائما از کلاه‌های سایبان‌دار و کرم ضد آفتاب استفاده کنند.

کدام پوست‌ها بیشتر مستعد لک پوستی فرکل هستند؟

همانطور که گفتیم لک پوستی همان رنگدانه‌ی ملانین است. پس هر بدنی که ملانین بیشتر دارد و تولید می‌کند بیشتر مستعد لک است. پوست‌های تیره‌تر بیشتر از پوست‌های روشن مستعد لک پوستی هستند.

سایر انواع لک:

لک ملاسما (Melasma/Chloasma)

لک ملاسما در زنان متداول‌تر است و به صورت پچ در ناحیه‌ی نسبتا وسیعی بروز می‌کند. بر خلاف لک‌های معمول، لک ملاسما در عمق پوست و در درم پاپیلاری بروز می‌کند. شدت آن به عوامل زیادی وابسته است و عامل اصلی آن هنوز نامشخص است اما دانشمندان هورمون استروژن را در تشکیل آن دخیل می‌دانند. ملاسما در صورت قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب، استرس زیاد و بارداری تشدید می‌‌شود.

لک ملاسما

لک PIH (پسا التهابی)

این نوع از لک‌های پوستی در پاسخ به التهاب و آسیب شدید به پوست تشکیل می‌شوند. لک PIH می‌تواند در اثر جوش‌های ملتهب، سوختگی و یا در اثر درمان‌های تهاجمی مانند میکرونیدلینگ، پیلینگ شیمیایی (اسیدتراپی) و لیزر تشکیل شوند. لک‌های PIH معمولا خود به خود محو می‌شوند اما در مواردی نیز ماندگارند. در صورت ماندگاری، این لک‌ها نسبت به سایر انواع لک بسیار بهتر به درمان پاسخ ‌می‌دهند.

لک PIH

لک هورمونی:

لک‌های هورمونی در اثر ایمبالانس‌های هورمونی در بدن تشکیل می‌شوند. اختلالات غدد و اندام‌های داخلی در بدن می‌تواند منجر به لک شود. اختلالات کبدی و تیروئیدی و نیز در غدد فوق کلیوی به ایجاد لک در بدن مشهورند.

درمان قطعی لک‌ پوستی:

لک پوستی بسته به انواع آن باید درمان شود. درمان لک‌های هورمونی در صورت عدم درمان عامل اصلی آن بی‌فایده است. برای درمان لک‌های PIH و لک‌های معمول آفتاب سوختگی، به طور معمول از میکرونیدلینگ استفاده می‌شود. اما در صورت عدم رعایت مراقبت‌های پس از میکرونیدلینگ، لک‌ها تشدید و بیشتر می‌شوند. از اسیدتراپی و لیزر هم برای درمان لک‌ها استفاده می‌شود.

امروزه از کوکتل‌های ضد لک نیز به عنوان مکمل میکرونیدلینگ استفاده می‌شود. کوکتل‌هایی با پایه‌ی اسیدهای ضد لک شدید مانند ترانگزامیک اسید بسیار پرطرفدار هستند.

مکانیزم عملکرد درمان‌هایی مانند میکرونیدلینگ و اسیدتراپی بر پایه‌ی افزایش سرعت چرخه‌ی سلولی در پوست و جایگزینی کراتینوسیت‌های مملو از ملانین با کراتینوسیت‌های جدید با ملانین کمتر است. به همین دلیل انجام کامل دوره‌ی درمان توصیه می‌شود تا بهترین پاسخ را از دوره‌ی خود دریافت کنید.

درمان لک ملاسما کمی دشوارتر است زیرا عمق بیشتری دارد. برای همین در صورت تجویز میکرونیدلینگ، با عمق بیشتر روی صورت کار می‌شود و درمان کمی سخت‌تر و دوره‌ی درمان طولانی‌تر خواهد بود. به همین دلیل متخصصان در صورت تشخیص لک ملاسما، لیزر را به عنوان پیشنهاد اول ارائه می‌دهند.

توجه داشته باشید پس از درمان‌های تهاجمی پوست شما به شدت آسیب پذیر و مستعد لک‌ PIH خواهد شد. به همین منظور باید حتما از ترمیم کننده‌ها و ضد آفتاب استفاده کنید.

کک و مک

کک و مک انواع مختلفی دارد. گاه مانند لک‌های معمول در اثر آفتاب و گاه تحت تاثیر موارد ارثی بروز می‌کند. معمولا کک و مک با عامل ارثی در افراد مو قرمز بروز می‌کند و علت عمده‌ی آن فئوملانین (رنگدانه‌ی قرمز) در پوست است. کک و مک نیز با لیزر قابل درمان است.

درمان لک در منزل

درمان لک پوستی در منزل بسیار دشوار و در مواردی غیرممکن است. گرچه درمان‌های خانگی می‌توانند شدت کاندیشن لک شما را تا حد قابل توجهی کاهش دهند، اما همچنان درمان قطعی محسوب نمی‌شوند. برای درمان قطعی باید به یک بیوتی‌تراپیست یا متخصص پوست مراجعه کنید. سایت‌هایی که درمان لک در منزل با عسل، لیمو، شیر و… را به عنوان درمان قطعی لک در منزل معرفی می‌کنند غالبا مورد تایید متخصصان پوست نیستند.